ҚАЗ РУС
БАЯНАУЫЛ АУДАНЫНЫҢ
ОРТАЛЫҚТАНДЫРЫЛҒАН КІТАПХАНА ЖҮЙЕСІ
bayanaulskayacbs@mail.ru +7 (71840) 9-17-04

Баянауыл өңірінен шыққан ғaлымдар

«Бізден бұрынғы ұрпақтардан да келер асыл адамдар өткен екен. Соны ойлағанда Баян топырағы тыңайтқыш төкпей-ақ құнарлы болған-ау деп қоясың. Солардың аруағына бас иесің. Есімдері еске түскенде кеудені бір керіп, мақтанып та аласың".

Зейтін Ақышев

Баянаул жері – ғылымдардың, жазушылардың, ақындар мен қоғамдық қайраткерлердің отаны. Олардың есімдері тек қана Павлодар облысына әйгілі емес: бұл жерде атақты ақын Бұқар-жырау, композитор және ақын Ж.М.Байжанов, тарихшы-ағартушы М.Ж.Көпеев, ақын-демократ Сұлтанмахмұт Торайғыров, ақын және философ Жаяу Мұса дүниеге келген.

Қазақстан ғалымдарының ішінде геолог, Қазақстан Ғылымдар академиясының бірінші Президенті, КСРО Ленин және Мемлекет премиясының лауреаты Қаныш Имантайұлы Сәтбаевтың алатын орны ерекше. Кенес ғылымының дамуына академиктер Ш.Шөкин, Ә.Марғұлан, ғылым докторлары А.Бектұров, Е.Бекмаханов, С.Бейсембаевтар зор үлес косты. Баянауыл жерінен шабыт алған ақындар мен жазушылар: Д.Әбілев, Қ.Бекқожин, З.Шашкин, Қ.Исабаев, Қ.Бекхожин, З.Шашкин, Қ.Исабаев, кинорежиссер және актер – КСРО халық әртісі Ш.Айманов және т.б. Үлкен даңққа ие болды.

Тек қана Баянауылдың басында жиырма шақты ескерткіштер атақты адамдарға орнатылған. Біздің көрсеткіште қысқаша анықтамалар, библиографиялық мәлімдермен библиографиялық құралдар еңгізілген, мақсатымыз осы өлкеміздегі ұлы адамдар туралы әңгімелеу.

Баянауыл өңірінен шыққан ғалымдар
  • Қаныш Имантайұлы Сәтбаев 1899-1964 ж. Геология-минералогия ғылымының докторы, проессор, Қазақ ССР Ғылым Академиясының ұйымдстырушысы және тұңғыш президенті, КСРО Ғылым Академиясының академигі, Қазақ ССР Ғылым Академиясының академигі, КСРО Мемлекеттік және Лениндік сыйлықтардың лауреаты.
  • Қоысым Пішенбаев – 1844-1932 жж. Көптеген кен көздерін ашқан табиғи дарынды халық геоогі.
  • Әміре Айтбақин -1859-1919 жж. Қазақтың алғашқы жоғары білімді дәрігері.
  • Әбікен Бектұрұлы Бектұров -1901-1985 ж. Техника ғылымдарының докторы, профессор, Қазақ ССР Ғылым Академиясының академигі, Қазақ ССР-іне еңбегі сіңген ғылым қайраткері.
  • Әлкей Хақанұлы Марғұлан 1904-1985 жж. Қзақстанда археология мектебінің негізн қалаушы, тарихшы, этнограф, филология ғылымының докторы, профессор, Қазақ ССР Ғылым Академиясының академигі.
  • Белгібай Шалабаев -1911ж. Филология ғылымының докторы, профессор, Қазақ ССР-іне еңбегі сіңген ғылым қайраткері.
  • Шапық Шөкіұлы Шөкин 1912ж. Техника ғылымдарының докторы, профессор, Қазақ ССР Ғылым Академиясының академигі, Халық Қаһарманы.
  • Хамза Жұматұлы Жұматов 1912-1972 жж. Медиина ғылымының докторы, профессор. Қазақ ССР Ғылым Академиясының академигі.
  • Нұғман Ыбырайұлы Баяндин-1912-1992 жж. Ауылшаруашылығы ғылымдарының докторы.
  • Райхан Әбікейқызы Сәтбаева 1912-1989 жж. Медицина ғылымдарның докторы, профессор, Қазақ ССР-іне ғылымға еңбегі сіңген қайраткер.
  • Ибрагим Әбілғазыұлы Оңаев 1913-1994 жж. Техника ғылымдарының докторы, профессор, Қазақ ССР Ғылым Академиясының мүше-корреспонденті, Қазақ ССР-іне еңбегі сіңген ғылым қайраткері.
  • Арықтай Қайыпұлы Қайыпов 1914-1993 жж. Геология ғылымдарының докторы, профессор, Қазақ ССР Ғылым Академиясының академигі, Қазақ ССР-іне еңбегі сіңген ғылым қайраткері.
  • Жаскен Тайшықұлы Жиенбаев 1914-1978 жж. Ауыл шаруашылығы ғылымының докторы.
  • Cәдуақасова Қорлан Зарлыққызы 1959 ж. Медицина ғылымдарының докторы, психиатрия, психотерапия және наркология ҚазҰМУ (Қазақ ұлттық медицина университеті) кафедрасының профессоры.
  • Әбілқас Сағынұлы Сағынов 1915 -2006 жж. Техника ғылымдарның докторы, профессор, Қазақ ССР Ғылым Академиясының академигі, Социалистік Еңбек Ері.
  • Ермұқан Бекмаханұлы Бекмаханов 1915-1966ж. Тарих ғылымының докторы, профессор, Қзақ ССР-інің Ғылым Академиясының мүше-корреспонденті.
  • Раушан Әбікейқызы Сәтбаева 1916-1986 жж., медицина ғылымының докторы, профессор.
  • Бүркітбай Айдарханұлы Айдарханов 1918 ж. Медицина ғылымының докторы, профессор.
  • Талғатбек Әбдірахманұлы Әбдіразақов 1920-2015 ж. Экономика ғылымдарының докторы, профессор.
  • Ханиса Қанышқызы Сәтбаева 1921-2016 ж. Медицина ғылымының докторы, профессор.
  • Жақан Сүлейменұлы Ержанов 1922-2023 ж. Техника ғылымдарының докторы, профессор, Қазақ ССР Ғылым Академиясының академигі, Қазақ ССР-іне еңбегі сіңген ғылым қайраткері.
  • Халел Арғынбайұлы Арғынбаев 1924-1998жж. Тарих ғылымдарның докторы, профессор.
  • Кемел Ақышұлы Ақышев 1924-2003 ж. Тарих ғылымдарының докторы, профессор. Қазақ ССР-іне еңбегі сіңген ғылым қайраткері, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты.
  • Әлихан Ризаұлы Шөкин 1925-1996 медицина ғылым дарының докторы, профессор.
  • Ғинаят Рахметоллаұлы Бекжанов 1927-2015 ж. Геология-минерология ғылымдарның докторы, профессор.
  • Нұрмұқан Қапесұлы Қапесов 1928 ж. Философия ғылымдарының докторы, профессор.
  • Нұржамал Оралбайқызы Оралбаева 1928-2000 ж, филология ғылымдарның докторы, профессор, Қазақстан Педагогикалық ҒА академигі.
  • Бәкеш Шәкімқызы Шәкімова 1928ж. Медицина ғылымдарның докторы, профессор.
  • Шәмшиябәну Қанышқызы Сәтбаева 1930-2002 ж. Филология ғылымының докторы, профессор, Қазақ ССР Ғылым Академиясының мүше-корреспонденті, Қазақ Республикасы ғылымының еңбек сіңірген қайраткері.
  • Хабиболла Құсайынұлы Оспанов 1932-2022 ж. Химия ғылымдарының докторы, профессор, Қазақ ССР-іне еңбегі сіңірген өнертапқышы, Минералды ресурстар академиясының академигі.
  • Мұхтар Мұқашұлы Бәкенов 1933-2018 ж. Геология-минерология ғылымының докторы, профессор, Қазақстан Республикасының Ғылым Академиясының мүше-корреспонденті, Қазақ ССР-іне еңбегі сіңген ғылым қайраткері.
  • Зоркеш Бекімұлы Сақыпов 1933 ж. Техника ғылымдарының докторы, профессор.
  • Сапар Түсіпбекұлы Түсіпбеков 1936-2014 ж. Медицина ғылымының докторы, профессор.
  • Төлеубекова Рымшаш Кәмешқызы 1952 ж. Педагогика ғылымының докторы, профессор.
  • Қатыршат Шапағатұлы Шүлембаев 1937-1998ж. Философия ғылымының докторы, профессор.
  • Зайролла Дүсенбекұлы Дүйсенбеков 1937 ж. Ауылшаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасының Ғылым Академиясының академигі, Қазақстанның еңбек сіңірген қызметері.
  • Алдабергенов Қырықбай Мазанұлы 1952-2020. Тарих ғылымдарының докторы, профессор.
  • Қуандық Мәшһүр Жүсіпов 1941-2019 ж. Фармаколог ғалым, медицина ғылымдарының докторы, профессор, Ұлттық ғалым академиясының академигі.
  • Қайролла Дүйсенбайұлы Рахимов 1948 ж. Медицина ғылымдарының докторы, профессор.
  • Қасымова Балқия Қасымқызы 1948 ж. Филология ғылымының докторы, Алматы, Абай атндағы АМУ, қазақ тілі мен әдебиеті факультет деканының орынбасары.
  • Ғазалиев Арыстан Мәуленұлы 1951 ж. Химия ғылымдарның докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Академиясының мүше-корреспонденті.
  • Нухулы Алтынбек Нұхыұлы 1962 ж. Химия ғылымдарының докторы, профессор, Халықаралық инженерлік Ғылым академиясының академигі, Ұлттық инженерлік академиясының академигі, Қазақстан ұлттық жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі.
  • Алпысбес Мақсат Алпысбесұлы – 1972 ж. Қазақ ғалымы, тарих ғылымдарының докторы, профессор, Тарих және қоғамдық ғылымдар Академиясының академигі алтын төсбелгісі және толық мүшесі, Қазақстанның Құрметті профессоры.
Жеке тұлғалар
Әбілев Дихан (1907—2003) Әбусейітов Қуат Әшірбекұлы (1925-2002) Әбусейітов Суат Әуезбекұлы (1929-1992) Айманов Шәкен (1914–1970) Аймауытов Жүсіпбек (1889 — 1930) Ақышев Кемел (1924 – 2003) Ақышев Зейтін (1911–1991) Байжанұлы Жаяу Мұса (1835 — 1929) Баязитов Сүлеймен (1944-2020) Ермұқан Бекмаханов (1915-1966) Беқтұров Әбікен Бектұрұлы (1901-1985) Қалқаманұлы Бұқар жырау (1693 — 1787) Едіге би Төребайұлы (XVII-XVIII) Жасыбай батыр Өмірұлы (шамамен 1716-1741жж) Жүсіп Қуандық Пазылұлы (1941) Исабаев Қалмұқан (1925-2015) Қазанғап Сатыбалдыұлы (1771-1856) Қасымов Қамар (1893-1966) Кемеңгеров Қошмұхамбет (Қошке) (1896 — 1937) Кәукен Кенжетаев (1916-2008) Көпейұлы Мәшһүр Жүсіп (1858 — 1931) Марғұлан Әлкей Хақанұлы (1904-1985) Олжабай батыр Толыбайұлы (1709-1785) Оспанов Хабиболла Құсайынұлы (1932-2022) Қаныш Имантайұлы Сәтбаев (1899-1964) Солтанбаев Зекебай (1931) Субханбердин Сәлкен (1914-1986) Тайшықов Қадыр (1900-1937) Тоғандыков Жабай (1889-1978) Торайғыр би (1772-1825) Торайғыров Сұлтанмахмұт (1893 – 1920) Шөкин Шапық Шөқыұлы (1912-2003) Белгібай Шалабаев (1911-1990) Шанин Жұмат Тұрғынбайұлы (1892-1938) Шашкин Зейін (1912 – 1966) Шоң би Едігеұлы (1764-1836) Шорман би Күшікұлы (1788-1837) Шорманов Мұса (1819-1884) Шорманов Сәдуақас Мұсаұлы (1850-1927)